Het wordt een burgeroorlog
Het verhaal van drie gevluchte Irakezen over detoekomst van hun land
Marco de Vries
artikel | Zaterdag 04-02-2006 | Sectie: Overig | Pagina: 38 | Marco de Vries
Mohammed had al veel onthoofdingen gezien op internetfilmpjesdie hij voor de Amerikanen moest vertalen. Maar november 2004belandt hij zelf in een nachtmerrie. Het Iraakse verzet heeft eenbarricade opgeworpen aan de rand van Mosul. Mohammed wordt uiteen taxibusje gehaald. Ze brengen hem naar een complex volbebaarde mannen in een buitenwijk. Hij krijgt een blinddoek om.Urenlang schreeuwen ze dat ze hem gaan onthoofden. Mohammedsmeekt om zijn leven, bezweert dat hij al lang gestopt is alstolk voor het Amerikaanse leger, dat hij bij de imam zelfs omvergeving heeft gevraagd voor zijn collaboratie. Er wordt iemandnaar de moskee gestuurd om zijn verhaal te controleren, maar daarwordt gevochten. De man komt terug zonder bevestiging.
Mohammed voelt de kilte van het zwaard tegen zijn keel. Ikhad afscheid van het leven genomen, zegt hij. Maar onverwachtsnijden ze zijn blinddoek door en laten hem gaan. Ik had geluk.In de hectiek van de gevechten lieten ze me gaan, zegt Mohammed:Ik ben naar mijn ouders gegaan en heb niets verteld. Ik kon hetniet vertellen. Het was zo onwerkelijk. Een paar dagen later benik gevlucht.
Nu zit Mohammed in een asielzoekerscentrum bij Veldhoven. Eenkeurige jonge man van begin twintig. Hij vertelt in vloeiendEngels, casual en laconiek, over alledaags geweld, nachtelijkerazzia's, onderduiken en vermoorde vrienden. Mohammed is een vande duizenden Irakezen die de afgelopen jaren naar Nederland zijngekomen. Het aantal vluchtelingen uit Irak is veel minder gedaalddan die uit andere asiellanden. In de rest van Europa is het nietanders: sinds de val van Saddam staat Irak, ironisch genoeg,bovenaan het lijstje met landen waar de meeste asielzoekervandaan komen. Veel van de asielzoekers worden bedreigd, omdatze hebben gewerkt voor de Amerikanen of voor de nieuwe Irakeseregering.
Niet alleen politieagenten, soldaten en tolken lopen gevaar.Iedereen die ook maar iets van doen heeft met de bezettingsmachten de nieuwe democratische regering is een doelwit voor hetgewapend verzet. Nawzad Al Hassan was supervisor in de keuken vaneen legerplaats bij het dorpje Kassik. In de kazerne werdenIraakse rekruten opgeleid. Op een middag in augustus 2004 hoordede 34-jarige kok vanuit de eetzaal een geweldige knal. Alleruiten sprongen. In de eetzaal waren drie gewonden doorrondvliegend glas, vertelt hij. Een auto met explosieven hadgeprobeerd het terrein op te rijden maar was uiteindelijk bij deslagboom ontploft. Een van de 36 doden was Nawzads jongere broer.
Na de aanslag wordt de kok overgeplaatst naar de kazerne Taji,bij Bagdad. Ik woonde niet meer bij mijn gezin en veranderderegelmatig van adres. Maar de terroristen vinden je toch.Nawzads naam staat al snel op de dodenlijsten die op de deur vansommige moskeeën hangen. Het verzet lijkt veel over hem teweten. Nawzad ontvangt zelfs anonieme dreigtelefoontjes op zijnprivé-mobieltje. Ik wist van collega's dat ze terrorist warenen mogelijk informatie doorspeelden. Dat merk je aan hoe zepraten over de Mujahedeen. Maar bewijzen kon ik het niet.
Als de chauffeur die Nawzad elke dag naar zijn werk brengt,op een dag niet meer komt opdagen is voor Nawzad de maat vol. Dechauffeur blijkt met busje en al te zijn gegijzeld en opgeblazen.Ook Nawzad vlucht naar Nederland.
Mohammed is er nog niet over uit hoe het zo gruwelijk fout kongaan met de bezetting. Het begon allemaal zo hoopvol. De jongestudent Engels in Mosul meldde zich enthousiast als tolk bij deelitetroepen die in april 2002 zijn stad innamen. We warenallemaal blij. Eindelijk kon je openlijk praten, op straat of inhet koffiehuis. Hij begeleidde de Amerikanen op patrouilles doorMosul, toen nog gewoon te voet. Maar na een half jaar zag hij desfeer verslechteren. Het geld voor de wederopbouw bleef stekenin corruptie. De grenzen met Syrië werden niet bewaakt.Terroristen konden zo het land in.
In april 2003 gaat hij met zijn eenheid naar Fallujah. Hijmaakt er zijn eerste raketaanval mee, er valt een eerste dodebij zijn eenheid. Mohammed wordt in Fallujah op straat voorverrader uitgescholden. Het waren toen nog vooral aanhangers vanSaddam. Ik had mijn keuze gemaakt, ik beschouwde ze als devijand. Terug in Mosul blijkt ook daar het verzet gegroeid.Vrienden spreken hem aan op zijn werk als tolk. De meesteoperaties zijn nu 's nachts: razzia's op zoek naar vermeendeterroristen en wapens. De Amerikanen omsingelen een verdachthuis en vallen dat met grof geweld binnen. Meestal werd er nietsgevonden. Toch werden de mannen meestal gearresteerd en slechtbehandeld, vertelt Mohammed: Dat zet kwaad bloed. Een keerstond ik oog en oog met een vriend. Die vroeg me waarom ik hemhad aangegeven. Pijnlijk. Zijn overste zegt dat hij voortaan ookmaar een bivakmuts moet dragen.
Vanwege de veiligheid verhuizen Mohammed en zijn ouders naareen ander deel van de stad, waar ze anoniem zijn. De Amerikanenkonden ons niet beschermen. Ze kunnen niet voor elk huis van eentolk een wachthuisje plaatsen. Ze kunnen zichzelf niet eensbeschermen.
Op de markt waar Mohammed zijn groenten haalt, liggen de zwarewapens gewoon te koop tussen de andere spullen. Als ikboodschappen deed, was ik altijd bang dat ze me zouden herkennenals tolk. Maar als mijn eenheid daar een overval deed, vonden wenooit wat. Ze kunnen dat wapentuig zo snel verbergen.
In 2004 wordt het geweld gewoon. Mijnen langs de weg,aanslagen op collega's. Tijdens de slag om Fallujah in het najaarvan 2004 raakt Mohammed twee keer gewond. En bij de terugreisnaar Mosul verliest hij bijna het leven. Hij laat de e-mail ziendie hij na de schijnexecutie naar zijn overste stuurt, en hetantwoord: Sterkte. We kunnen helaas niets voor je doen.
Over de toekomst is de jonge tolk somber. Als de Amerikanenweggaan, breekt er een burgeroorlog uit. De opstandelingenhebben een oude mentaliteit, daar doe je niets aan. Saddam wistze in het gareel te houden, dat was het enige goede aan hem. Datvindt Nawzad ook. Hij behoort tot de Jazidi, een Iraakseminderheid van 700.000 aanhangers van een 4000 jaar oudegodsdienst. Onder Saddam hadden de Jazidi net zo weinig vrijheidals de andere groepen. Saddam onderdrukte iedereen. Wij werdendus niet gediscrimineerd. Maar sinds de operatie Iraqi Freedomis de positie van de Jazidi en andere minderheden verslechterd.Moslims beschouwen ons als ongelovigen, vertelt de kok.Tijdens het bewind van Paul Bremer probeerden de Jazidi nog eenzetel te krijgen in de eerste overgangsregering. Maar tegen onzedelegatie werd gezegd dat ze eerst maar eens een godsdienstmoesten kiezen - ons geloof wordt door moslims niet serieusgenomen. Het kantoor van onze politieke partij is opgeblazen, erzijn mensen vermoord.
Het somberst is Abdulrahman Moussa. Hoofdschuddend kijkt de45-jarige journalist naar bomaanslagen op CNN. Hij bewoont eenkamertje in een tot asielzoekerscentrum omgebouwde studentenflatin Leiden. Moussa heeft het niet zo op Amerikanen, zegt hij. Zijzitten nog altijd in Irak, terwijl hij moest vluchten.
Moussa was voor de bevrijding, maar hij is tegen de bezetting.De Amerikanen dienen alleen hun eigen belang. Saddam en deBaath-partij zijn aan de macht geholpen door de Amerikanen. Zijsteunden Saddam ook tijdens de lange oorlog tegen Iran. En na deeerste Golf-oorlog, toen in verschillende steden in Irak eenintifada begon tegen Saddam, liet Bush senior ons in de steek,doceert hij. Hij noemde het een interne aangelegenheid van Irak.Zo hielden de Amerikanen Saddam in het zadel. En nu moest hij wegomdat hij te lastig werd.
Maar na de val van Saddam kan Moussa wel schrijven wat hijwil. Hij schrijft in een cultureel blad over de geschiedenis vanIrak, over de zegeningen van het meerpartijenstelsel, overmensenrechten. Hij kan zelfs schrijven dat hij vindt dat deAmerikanen hun troepen moeten terugtrekken. En dat het eenschande is dat een islamitisch land als Irak bezet wordt door eenvreemde mogendheid. De Amerikanen hebben wel kranten vanterroristen gesloten, maar wij hebben nooit problemen gehad,geeft Moussa toe: Wij zijn voor geweldloos verzet.
Maar de terroristen laten zijn krant niet ongemoeid. Dehoofdredacteur en een andere collega worden opgeblazen, eenfotograaf wordt ontvoerd en doodgemarteld. De terroristen zijntegen alle kranten die zijn opgericht na de val van Saddam, watze ook schrijven, zegt Moussa: Ze zijn tegen een vrije pers. De journalist is ervan overtuigd dat het geweld minder zalworden zodra de Amerikanen hun troepen terugtrekken. Maar hetgevaar voor een burgeroorlog blijft bestaan, of de Amerikanen nublijven of niet. We hebben weer een sterk Iraaks leger nodig omde rust echt terug te brengen.
Toch lijkt hij er niet meer in te geloven. Als alle nieuweIrakezen in Nederland heeft Moussa een tijdelijkeverblijfsvergunning van een jaar gekregen. Na een jaar wordtopnieuw bekeken of het in Irak veilig genoeg is om mensen terugte sturen. Maar Moussa heeft al een woordenboekNederlands-Arabisch gekocht en zich bij het stadhuis van Leidenaangemeld voor een inburgeringscursus. Nederland bevalt me heelgoed, zegt hij lachend. Ik zie hier meer toekomst dan in Irak.
Foto-onderschrift: Nawzad Al Hassan (l) en Abdulrahman Moussa
Trefwoord: Terrorisme;
Internationale gewapende conflicten;
Asielzoekers
Geografie: Irak
Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.
